Ο όρος “οικολογικό άγχος” έχει κερδίσει όλο και μεγαλύτερη προσοχή τα τελευταία χρόνια, καθώς η παγκόσμια συνείδηση για την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική υποβάθμιση αυξάνεται. Το οικολογικό άγχος, που συχνά ορίζεται ως η αγωνία, ο φόβος ή η ανησυχία που σχετίζεται με τις περιβαλλοντικές κρίσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος, γίνεται μια όλο και πιο κοινή συναισθηματική αντίδραση στις αυξανόμενες απειλές της κλιματικής αλλαγής. Εκδηλώνεται με συναισθήματα αδυναμίας, θλίψης, ενοχής και αίσθηση επικείμενης καταστροφής. Για πολλούς, το οικολογικό άγχος μπορεί να αισθάνεται παραλυτικό, μια πηγή υπερβολικής ανησυχίας για το μέλλον του πλανήτη. Οι περιβαλλοντικοί ψυχολόγοι το ορίζουν ως έναν χρόνιο φόβο για την περιβαλλοντική καταστροφή. Παρόλο που το οικολογικό άγχος μπορεί σίγουρα να είναι καταστροφικό, καθώς βασίζεται σε πραγματικές περιβαλλοντικές προκλήσεις, αυξάνεται η αναγνώριση ότι μπορεί να χρησιμεύσει και ως κινητήρια δύναμη, καθώς έχει την δυνατότητα για θετική αλλαγή, ειδικά όταν διοχετεύεται μέσω της δημιουργικής και παραστατικής έκφρασης. Επιπλέον, πολλοί ψυχολόγοι και περιβαλλοντικοί υπερασπιστές υποστηρίζουν ότι το οικολογικό άγχος μπορεί να είναι μεταμορφωτικό αν αξιοποιηθεί σωστά. Αντί να επιτρέπουμε στους ανθρώπους να υποχωρούν στην απελπισία, η ενέργεια που παράγεται από το οικολογικό άγχος μπορεί να ανακατευθυνθεί σε δράση. Αυτή η αλλαγή από τον παθητικό φόβο στην ενεργητική εμπλοκή μπορεί να εμπνεύσει συλλογικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών ζητημάτων, είτε μέσω του ακτιβισμού, της εκπαίδευσης ή της δημιουργικής έκφρασης.
Οι παραστατικές τέχνες υπήρξαν εδώ και καιρό ένας χώρος κοινωνικής και πολιτικής κριτικής. Επομένως, προσφέρουν έναν ισχυρό τρόπο για να αντιμετωπιστεί το οικολογικό άγχος, μετατρέποντας αυτήν την συναισθηματική αντίδραση σε αφηγήματα που εκπαιδεύουν, προκαλούν σκέψη και προάγουν τη συλλογική δράση.
Από το αρχαίο ελληνικό θέατρο μέχρι την σύγχρονη παραστατική τέχνη, οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν παραστάσεις για να ασχοληθούν με κοινωνικά ζητήματα, να αμφισβητήσουν την εξουσία και να εμπνεύσουν αλλαγή. Σήμερα, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες βρίσκονται στο επίκεντρο πολλών θεατρικών παραγωγών, παραστάσεων χορού και ζωντανών εγκαταστάσεων, χρησιμοποιώντας μεταφορές, αφήγηση και κίνηση για να συνδέσουν το κοινό συναισθηματικά και διανοητικά. Ανθρώπινοι ιστορίες που συνδέονται με αφηρημένες περιβαλλοντικές έννοιες κάνουν την κλιματική κρίση πιο χειροπιαστή. Οι περιβαλλοντικοί καλλιτέχνες μετατρέπουν το οικολογικό άγχος σε μια κοινή εμπειρία, ενισχύοντας την ενσυναίσθηση, την ελπίδα και τη συλλογική ευθύνη, ενώ εμπνέουν δημιουργικές λύσεις για ένα βιώσιμο μέλλον.
Το άρθρο αυτό εξετάζει πώς το οικολογικό άγχος, όταν μεταφράζεται σε τέχνη, μπορεί να οδηγήσει σε θετική αλλαγή, χρησιμοποιώντας παραδείγματα από το αυξανόμενο πλήθος καλλιτεχνών θεάτρου και χορού που στρέφονται στο έργο τους ως μέσο για να αντιμετωπίσουν το οικολογικό άγχος και να προωθήσουν κοινωνικές αλλαγές. Τα έργα τους δείχνουν πώς το οικολογικό άγχος μπορεί να διοχετευτεί σε δημιουργικά έργα που αντιμετωπίζουν την κλιματική κρίση, ενώ ασχολούνται επίσης με ευρύτερα ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, πολιτιστικής μεταμόρφωσης και οικολογικής βιωσιμότητας.
Ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα οικολογικού άγχους στο θέατρο είναι το “The Climate Change Theatre Action”, μια παγκόσμια εκδήλωση που πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια από το 2015. Ιδρύθηκε από τους Elaine Ávila, Chantal Bilodeau, Roberta Levitow και Caridad Svich και ακολουθεί το μοντέλο που καθιέρωσε το “NoPassport Theatre Alliance”. Αυτή η εκδήλωση περιλαμβάνει εκατοντάδες θέατρα σε όλο τον κόσμο που ανεβάζουν σύντομες παραστάσεις, μονόλογους και performances που αφορούν την κλιματική αλλαγή και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, γραμμένα από 50 καλλιτέχνες που εκπροσωπούν όλες τις ηπείρους και πολλές κουλτούρες.
Ένα πιο τοπικό παράδειγμα είναι η Βρετανική Βιομηχανία Θεάτρου, η οποία προσπαθεί ενεργά να ακολουθήσει τη βιωσιμότητα για να μειώσει τον περιβαλλοντικό της αντίκτυπο. Εκδόθηκε το “Green Theatre Book”, ένας πλήρης οδηγός που αναπτύχθηκε από θεατρικούς δημιουργούς για την προώθηση βιώσιμων πρακτικών σε παραγωγές, κτίρια και λειτουργίες.
Οι καλλιτέχνες του θεάτρου και του χορού αναδεικνύουν πώς το οικολογικό άγχος μπορεί να μετατραπεί σε δημιουργικά έργα και να ενισχύσει τη συζήτηση γύρω από τη βιωσιμότητα, το περιβαλλοντικό άγχος και την κοινωνική δικαιοσύνη. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν παραστατικές τέχνες για να μας εμπνεύσουν να αναγνωρίσουμε τις ανησυχίες μας και να δράσουμε συλλογικά.
Το άρθρο έχει γραφτεί από την Ανδριάνα-Άννα Τσιότσιου.
